Sa më i madh përfitimi, aq më e madhe është edhe gënjeshtra. Historia jonë është e pasur me histori se si mashtrues profesionistë të respektuar,apo edhe qeveritë kanë gënjyer për të arritur ambiciet e tyre apo për të mbrojtur veten.
Dhe historitë apo motivimi pas gënjeshtrave të tilla monumentale, janë gjithmonë mbresëlënëse për t’u lexuar. Ja cila është prapaskena e pesë gënjeshtrave më të mëdha që janë treguar ndonjëherë në histori.
Premtimi i Çarls Poncit për 50 për qind fitim brenda 90 ditëve
Çarls Ponci i bindi njerëzit se skema e tij e shit-blerjes së kuponëve postarë, mund
t’u garantonte atyre brenda 90 ditëve një fitim prej 50 për qind të shumës fillestare të investuar.
Njerëzit e besuan gënjeshtrën e tij dhe filluan të investojnë, dhe kjo e shtyu atë të krijoi kompaninë e tij në janar 1920 të quajtur Kompania e Shkëmbimit të Vlerave. Tetëmbëdhjetë njerëz investuan në muajin e parë dhe u paguan muajin tjetër me paratë e mbledhura nga një grup më i ri investitorësh. Kjo seri investimesh arriti kulmin kur Ponci nisi të fitonte deri në 250.000 dollarë në ditë.
75 për qind e forcave të policisë së Bostonit kishin vendosur paratë e tyre në skemë. Edhe pse vijoi të hynte kapital në kompaninë e tij, Ponci nuk gjeti ndonjë mënyrë si t’i përdorte paratë për të gjeneruar fitim.
Kjo skemë piramidale ekzistoi për gati një vit, kur paniku i shkaktuar nga një raport i Bankës Masaçusets e rrëzoi atë, duke nxjerrë në pah se në fakt Ponci “po grabiste Peterin për të paguar Polin”.
Pirja e duhanit nuk e dëmton shëndetin e njerëzve
Deri në mesin e viteve 1950, kompanitë e duhanit sponsorizuan shumë studime dhe kërkime, duke i kërkuar mjekëve që të gënjejnë për markat e tyre, për t’i bërë ato të dukeshin më pak të dëmshme se sa ato të konkurrentëve të tyre. Forca e varësisë nga duhanit u zvogëlua, dhe u krahasua me atë të çajit.
Edhe pasi studimet vërtetuan një lidhje direkte midis kancerit të mushkërive dhe pirjes së duhanit, këto kompani vazhduan të gënjejnë, duke pohuar se gjetjet e studimeve të tilla nuk ishin përfundimtare.
Kështu edhe në vitin 1994, Xhejms Xhonson nga “RJ Reynolds” u shpreh gjatë raportimit të tij në komitetin e Kongresit Amerikan se:“Pirja e duhanit nuk krijon më shumë varësi tek njeriut sesa kafeja apo çaji”.
Mjekët u distancuan nga promovimi i cigareve, por kompanitë e duhanit e mohuan me vendosmëri se pirja e duhanit shkakton kancer deri në vitin 1988, kur një padi në gjykatë solli shpërbërjen e Komitetit për Kërkimet Shkencore mbi duhanin.
Njeriu i Piltdaun:Hallka që mungon në teorinë e evolucionit
Më 18 dhjetor 1912, Çarles Douzën prezantoi kafkën e Eoanthropus Dawsoni, një hallkë e munguar midis njerëzve dhe majmunëve në Teorinë e Evolucionit. Fosili kishte kafkën e një njeriu dhe nofullat e një majmuni, duke pohuar teorinë e gabuar të kohës se nofulla evoluoi pas evolucionit të trurit të njeriut.
Megjithëse disa ekspertë ngritën dyshime mbi metodën e rindërtimit, Njeriu i Piltdaunit u pranua si një fakt shkencor. Por 4 dekada më vonë, në vitin 1953 shkencëtarët vërtetuan se Njeriu i Piltdaunit ishte një mashtrim i qëllimshëm i krijuar nga Douzën.
Muri i Berlinit filloi me një gënjeshtër
Vetëm 2 muaj para se të fillonte ndërtimi i Murit të Berlinit, ish-udhëheqësi i Gjermanisë Lindore, Valter Ulbriht, tha gënjeshtrën më të famshme të asaj dekade:“Askush nuk ka ndërmend që të ndërtojë ndonjë mur!”.
Gjashtëdhjetë vjet më parë, Berlini Lindor po planifikonte të krijonte një qytet të lirë, dhe ishin përhapur zëra se kjo do të kërkonte ndërtimin e një muri për të mbyllur kufirin.
Kur Ulbriht u pyet për këtë gjënë një konferencë shtypi në korrikun e vitit 1961, ai gënjeu hapur duke thënë se nuk kishte asnjë plan për të ndërtuar një mur. Por dy muaj më vonë, nisi edhe ndërtimi i murit që do të kishte një gjatësi prej 150 km, duke ndarë familjet dhe vendin për gati 3 dekada.
Mohimi i katastrofës në Çernobil
Pas shpërthimit aksidental në centralin bërthamor të Çernobilit në Ukrainë, qeveria sovjetike e gënjeu në fillim botën për të mbuluar katastrofën që kishte ndodhur, e vonoi procesin e evakuimit dhe ofroi një version të manipuluar të dëmeve që kishte shkaktuar ai.
Për pasojë, vendet fqinje u ekspozuan ndaj pasojave radioaktive. Shpërthimi ndodhi në reaktorin bërthamor nr.4 të centralit bërthamor të Çernobilit. U deshën 18 orë që autoritetet të pranonin se kishte ndodhur një aksident, që po përhapte sasi të mëdha radioaktiviteti në atmosferë.
Pas 2 shpërthimeve të tjera, Pripiati, qyteti që strehonte punëtorët e centralit bërthamor, u ekspozua ndaj një sasie radioaktiviteti prej rreth 320-330 mikro-roentgen në sekondë. Por qeveria sovjetike hezitoi të pranonte përmasat e vërteta të katastrofës dhe ndërpreu linjat telefonike për të ndaluar përhapjen e lajmeve.
Punëtorëve të centralit iu ndalua të flisnin me familjen dhe miqtë për incidentin. Por kur u rritën nivelet e rrezatimit, erdhi më në fund edhe urdhri për evakuim, por kjo pas vetëm 36 orësh. Ishin shkencëtarët në Suedi, ata që zbuluan vetë pasojat radioaktive, në vend se të informoheshin nga Bashkimi Sovjetik. Mijëra njerëz kanë vdekur për shkak të sëmundjeve të lidhura me rrezatimin.
